Οι εύλογες δαπάνες διαβίωσης και ο συνεργάσιμος δανειολήπτης θα είναι από το 2015 και μετά οι βασικές παράμετροι που θα λαμβάνονται υπόψη σε ό,τι αφορά τις ρυθμίσεις των κόκκινων δανείων ή εκείνων που κινδυνεύουν να βρεθούν στο κόκκινο μεταξύ τραπεζών και δανειοληπτών.
Η κεντρική ιδέα είναι πως ο δανειολήπτης πρέπει να είναι συνεργάσιμος προκειμένου να έχει ελπίδες να ρυθμίσει το δάνειό του, αλλά και η τράπεζα πρέπει να του αναγνωρίζει το δικαίωμα να συντηρεί την οικογένειά του πραγματοποιώντας εύλογες δαπάνες και μόνο το επιπλέον εισόδημά του να πηγαίνει στην εξόφληση του δανείου.
Το νέο πλαίσιο το οποίο έχει ήδη ανακοινωθεί από το υπουργείο Ανάπτυξης και προωθεί την εξωδικαστική διευθέτηση μεταξύ των τραπεζών και των δανειοληπτών οριοθετεί τόσο τη συμπεριφορά των δανειοληπτών όσο και των τραπεζών και βάζει κριτήρια ώστε τα σχέδια αναδιάρθρωσης που θα προτείνουν να δίνουν λύσεις στις περιπτώσεις των κόκκινων δανείων. Οι ρυθμίσεις έχουν ιδιαίτερη σημασία δεδομένου ότι από 1/1/2015 προβλέπεται να καταργηθεί η απαγόρευση πλειστηριασμών. Ποια είναι τα μυστικά που πρέπει κανείς να γνωρίζει για το νέο πλαίσιο με βάση το οποίο θα μπορεί να ρυθμίσει το δάνειό του;
Τι είναι οι εύλογες δαπάνες διαβίωσης;
Οι εύλογες δαπάνες διαβίωσης είναι ένας αντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού των δαπανών που απαιτούνται για την κάλυψη των βασικών αναγκών των νοικοκυριών. Ο προσδιορισμός τους συμβάλλει στην οικοδόμηση πνεύματος αμοιβαίας εμπιστοσύνης μεταξύ τραπεζών και δανειοληπτών και θα χρησιμοποιούνται ως ένα κοινά αποδεκτό σημείο αναφοράς για την αξιολόγηση της δυνατότητας εξυπηρέτησης των δανειακών υποχρεώσεων ενός οφειλέτη σύμφωνα με την τρέχουσα οικονομική του κατάσταση.
Πώς υπολογίστηκαν οι εύλογες δαπάνες διαβίωσης που θα ισχύσουν από το 2015;
Ο ορισμός τους προσδιορίστηκε κατόπιν μελέτης που εκπονήθηκε με στοιχεία που έχουν δηλώσει τα ελληνικά νοικοκυριά για τα έξοδα που κάνουν. Ο υπολογισμός στηρίζεται στα στοιχεία της Ερευνας Οικογενειακών Προϋπολογισμών που διενεργείται κάθε χρόνο από την Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία και είναι μία στατιστική έρευνα μέσω της οποίας συγκεντρώνονται πληροφορίες από αντιπροσωπευτικό δείγμα νοικοκυριών της χώρας για όλες τις δαπάνες διαβίωσής τους, ανεξαρτήτως αν έχουν δάνειο ή όχι. Τα ποσά, που ξεκινούν από 537 ευρώ τον μήνα για έναν ενήλικο και φτάνουν τα 1.788 ευρώ τον μήνα για δύο ενηλίκους με 4 τέκνα, αποτελούν το κατώτατο όριο το οποίο θα πρέπει να αποδέχονται οι τράπεζες, ενώ μπορούν να προσαυξάνονται ανάλογα με τις συνθήκες (π.χ. άτομα με ειδικές ανάγκες).
Ποια έξοδα μπορούν να περιληφθούν στις εύλογες δαπάνες διαβίωσης;
Οι δαπάνες για αγαθά και υπηρεσίες που καταναλώνονται από όλα τα νοικοκυριά οι οποίες ταξινομούνται σε τέσσερις βασικές ομάδες ανάλογα με το πόσο απαραίτητες είναι για τη διαβίωση ενός νοικοκυριού:
* 1η ομάδα: οι πιο βασικές δαπάνες για τη διαβίωση του νοικοκυριού: διατροφή, ένδυση και υπόδηση, λειτουργικά έξοδα κατοικίας, μετακίνηση, επισκευή και συντήρηση επίπλων και οικιακού εξοπλισμού, είδη οικιακής κατανάλωσης και ατομικής φροντίδας, ενημέρωση και μόρφωση, υπηρεσίες τηλεφωνίας και ταχυδρομείων, αγαθά και υπηρεσίες υγείας, υπηρεσίες εκπαίδευσης, υπηρεσίες κοινωνικής προστασίας και οικονομικές υπηρεσίες.
* 2η ομάδα: επιπλέον δαπάνες εστίασης (σε εστιατόρια, ταβέρνες, πιτσαρίες, καφενεία, μπαρ κ.τ.λ.).
* 3η ομάδα: δαπάνες για την αγορά διαρκών αγαθών και συσκευών (έπιπλα, ηλεκτρικές συσκευές, οικιακά σκεύη, συσκευές τηλεφώνου, τηλεοράσεις, ηλεκτρονικοί υπολογιστές, φωτογραφικές μηχανές, κτλ.) καθώς και για την αγορά μεταφορικών μέσων (αυτοκίνητα, μοτοσικλέτες, κ.τ.λ.).
* 4η ομάδα: δαπάνες για κατανάλωση αλκοολούχων ποτών (ουίσκι, βότκα, σαμπάνια, κρασί, μπίρα, κ.τ.λ.), για τσιγάρα και καπνό, αεροπορικές μετακινήσεις, τουριστικές υπηρεσίες (ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια, ομαδικά ταξίδια, κ.τ.λ.), υπηρεσίες αναψυχής, πολιτισμού και αθλητισμού (γυμναστήρια, εισιτήρια αθλητικών αγώνων, θέατρα, κινηματογράφοι, συναυλίες, κ.τ.λ.).
Στον υπολογισμό των εύλογων δαπανών διαβίωσης λαμβάνονται υπόψη επίσης έξοδα που σχετίζονται με κοινωνικές υπηρεσίες που παρέχονται από το κράτος (δηλαδή εθνικού συστήματος υγείας, δημόσια σχολεία κ.λπ.) και εξαιρούνται εναλλακτικές επιλογές που παρέχονται από τον ιδιωτικό τομέα, καθώς και αγορές πολυτελείας.
Θεωρούνται ως εύλογες οι δαπάνες και των τεσσάρων ομάδων;
Αυτό είναι κάτι που θα συμφωνηθεί μεταξύ δανειολήπτη και τράπεζας, ανάλογα με το εισόδημα του δανειολήπτη και τις ειδικές του ανάγκες. Σε γενικές γραμμές, όμως, όσο ανεβαίνουμε ομάδα τόσο μειώνεται η σημαντικότητα των δαπανών.
Λαμβάνονται υπόψη οι ιδιάζουσες συνθήκες σε ένα νοικοκυριό;
Ο προσδιορισμός των εύλογων δαπανών διαβίωσης δεν είναι προκρούστεια κλίνη. Αντίθετα, λαμβάνει υπόψη τη σύνθεση και τις ανάγκες κάθε νοικοκυριού ξεχωριστά. Σημαντικότερο σημείο είναι ότι οι εύλογες δαπάνες διαβίωσης προσαυξάνονται για τις οικογένειες με παιδιά ή εξαρτώμενα μέλη.
Επίσης, προσαυξάνονται σε περιπτώσεις νοικοκυριών με ιδιάζουσες συνθήκες: π.χ. μέλη που πάσχουν από χρόνιες ασθένειες, φυσικές ή διανοητικές αναπηρίες και προβλήματα υγείας που απαιτούν ιδιαίτερη θεραπεία ακόμα και άτομα που καταβάλλουν διατροφή και γενικά σταθερά ετήσια έξοδα τα οποία αντικειμενικά δεν μπορούν να μειωθούν.
Προσμετρώνται οι δαπάνες για την εξασφάλιση στέγασης και οι φορολογικές υποχρεώσεις;
Στο καλάθι των εύλογων δαπανών διαβίωσης δεν προσμετρώνται οι δόσεις δανείου για τους δανειολήπτες, και αντίστοιχα το ενοίκιο για τους ενοικιαστές. Ωστόσο, το ποσό του ενοικίου ή του δανείου για την εξασφάλιση πρώτης κατοικίας συνεκτιμάται από την τράπεζα με βάση τα προσκομισθέντα αποδεικτικά στοιχεία.
Οσον αφορά τις φορολογικές υποχρεώσεις, αυτές έχουν ήδη ληφθεί υπόψιν, αφού ο υπολογισμός για το ποσό που θα πληρώνει ο δανειολήπτης γίνεται με βάση τα καθαρά του εισοδήματα μετά την αφαίρεση των φόρων όπως προκύπτουν στο εκκαθαριστικό σημείωμα της Εφορίας.
Πώς θα αξιολογούνται οι εύλογες δαπάνες διαβίωσης από το πιστωτικό ίδρυμα;
Ο οφειλέτης θα πρέπει να δηλώνει στοιχεία για τις δαπάνες διαβίωσης του νοικοκυριού του, τα οποία θα συσχετίζονται με τις προσδιορισμένες εύλογες δαπάνες διαβίωσης. Το μηνιαίο σύνολο των δαπανών αυτών θα λειτουργεί ως σημείο αναφοράς ώστε να αξιολογείται η δυνατότητα να εξυπηρετεί τις δανειακές του υποχρεώσεις, με βάση το εισόδημά του και αφού καλύψει τις ανάγκες διαβίωσής του. Ηδη το υπουργείο Ανάπτυξης έχει ορίσει τα κατώτατα όρια διαβίωσης ανά περίπτωση (π.χ. 1.347 ευρώ τον μήνα για δυο ενηλίκους με δύο παιδιά).
Ποια επιπλέον στοιχεία θα λαμβάνει υπόψη του το πιστωτικό ίδρυμα για τη ρύθμιση μιας οφειλής;
Μετά την 1-1-2015 τα πιστωτικά ιδρύματα θα είναι υποχρεωμένα να λαμβάνουν υπόψη τις εύλογες δαπάνες διαβίωσης προκειμένου να αξιολογούν τη δυνατότητα του κάθε δανειολήπτη να εξυπηρετεί τα δάνειά του, το εάν είναι συνεργάσιμος και παράλληλα με την οικονομική του κατάσταση, το συνολικό ύψος και τη φύση των χρεών του, την τρέχουσα ικανότητα αποπληρωμής του, το ιστορικό οικονομικής συμπεριφοράς του και την προβλεπόμενη και αναμενόμενη ικανότητα αποπληρωμής του στο μέλλον λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο των εύλογων δαπανών διαβίωσης. Ανάλογα με αυτά θα προχωρούν στην υποβολή πρότασης ρύθμισης.
Ποιες δυνατότητες προτάσεων αναδιάρθρωσης θα έχουν οι τράπεζες προς τον δανειολήπτη;
- Περίοδος χάριτος, προσωρινή αναβολή της πληρωμής μιας ή περισσότερων δόσεων, μειωμένη καταβολή της δόσης για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.
* Μόνιμη μείωση του επιτοκίου ή του περιθωρίου κέρδους της τράπεζας για να μειωθεί και η μηνιαία δόση.
* Αλλαγή του τύπου του επιτοκίου χωρίς πέναλτι, όπως π.χ. ένα κυμαινόμενο να γίνει σταθερό.
* Σπάσιμο του δανείου στα δύο. Το πρώτο μέρος με εμπράγματη εξασφάλιση και για το οποίο ο δανειολήπτης πληρώνει δόση. Στο δεύτερο δεν υπολογίζονται τόκοι για χρονικό διάστημα που θα συμφωνηθεί με την τράπεζα. Για το ποσό αυτό, ο δανειολήπτης θα επαναξιολογηθεί αν διορθωθούν τα οικονομικά του ή θα κληθεί να βάλει άλλο ακίνητο υποθήκη.
* Στα επιχειρηματικά δάνεια θα μπορεί ο επιχειρηματίας που χρωστά στην τράπεζα να ανταλλάξει μέρος του χρέους με την είσοδο του πιστωτικού ιδρύματος στο μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας.
* Μεταβίβαση του ακινήτου που είναι υποθηκευμένο στην τράπεζα και ενοικίαση από τον δανειολήπτη. Επίσης αντικατάσταση του παλαιού δανείου με νέο ή και μεταβίβασή του σε άλλη τράπεζα.
Τι θα γίνεται όταν θα προκύπτει διαφωνία τράπεζας - δανειολήπτη;
Εάν ο δανειολήπτης δεν συμφωνήσει με το τελικό σχέδιο αναδιάρθρωσης που θα προτείνει η τράπεζα, διατηρεί το δικαίωμα προσφυγής στον νόμο για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις υπαγωγής του και η διευθέτηση της οφειλής θα προσδιορίζεται δικαστικά.
Πηγή: TA NEA
(Δήμητρα Σκούφου)